باسمه تعالي

امر پژوهش و تحقیق، یکی از دغدغه‌های مراجع تقلید بوده است. تحقیق‌های حوزوی و پژوهش‌های دینی اگر دقیق و عالمانه و دین‌ورزانه باشد، می‌تواند گره‌گشایی‌های بسیاری انجام دهد. مراجع عظام تقلید نیز با وقوف بر این مهم، توصیه‌ها و تأکیداتی را در خصوص پژوهش‌های علمی انجام داده‌اند.
مرحوم آیت الله موسوی اردبیلی از مراجعی بود که به مباحث اقتصاد اسلامی توجه داشت. وی به برخی از مؤلفه‌های پژوهش در امر اقتصادی تأکید داشت و سپس نحوه‌ی تحقیق در امور دینی را بیان می‌کرد. وی معتقد بود که در تحقیقات اقتصادی و پیوند آن با دین اسلام، می‌باید از کتاب و سنت، و تاریخ اسلام و مسلمین صدر مدد گرفت و نحوه‌ی معیشت آنها را مورد ارزیابی قرار داد. وی بر این باور بود که می‌باید از دستاوردهای جدید بشر نیز در استنباط علم اقتصاد کمک طلبید. آیت الله موسوی اردبیلی، با ذکر پنج مؤلفه، بایسته‌های تحقیق و پژوهش را به نحو کلی بیان کرده بود. این مؤلفه‌ها از این قرارند:
۱- پس از بررسی موضوع در متون دینی و اقتصادی، وظیفه فرد محقق این است که تلاش کند اولاً ارتباط آنها را ارزیابی کند. ثانیا کوشش نماید که حکم شرعی آنها را استخراج نماید.

۲- باید توجه داشت که تنها رجوع به کتب فقهی برای استخراج حکم شرعی کافی نیست، زیرا ممکن است از موضوعاتی باشد که در کتب فقهی عنوان نشده، اما از منابع اولیه قابل استخراج باشد.

۳- محقق در این مباحث باید جانب تعادل را حفظ کرده و از افراط و تفریط دور باشد. به عبارت دیگر از روشنفکرنمایی به اصطلاح روز احتراز کند و هر احتمالی را به اسلام نسبت ندهد و از طرفی از تحجر هم که آفت دیگری برای محقق محسوب می‌شود خودداری نماید. در برخی موارد در منابع اسلامی حکمی و دستوری مطرح شده و از زوایای مختلف مورد توجه قرار گرفته است که لازم است فرد محقق آن را از جوانب مختلف بررسی کند و تنها به یک جنبه آن بسنده نکند.

۴- محققان در مسأله اقتصاد اسلامی باید توجه داشته باشند که بحث‌ها ریشه‌یابی شود، گاهی ممکن است یک موضوع از لحاظ اقتصادی یک نتیجه داشته باشد ولی از نظر فقهی آثار دیگری بر آن بار شود. مثلاً ممکن است «بهره» از نظر اقتصادی توجیه داشته باشد، ولی در فقه نظر دیگری در مورد آن باشد. همین طور است مسائلی از قبیل احتکار، استضعاف، تجمیع ثروت، استعمار و استثمار و امثال آن.

۵- پس از طی کردن قدم‌های فوق و بررسی ارتباط بین آنها و تشخیص فقهی و شرعی آن، می‌توان با کمک درک دقیق مبانی اسلام و اقتصاد و با شناخت همه‌جانبه مسائل جامعه، به ترسیم یک الگوی نسبتاً جامع برای اقتصاد اسلامی مبادرت ورزید.

به نقل ازسايت تبيان